Γενικά-To χωριό

Είναι χωριό της κοινότητας της επαρχίας Μονοφατσίου,με 278-280 κατοίκους.

Το χωριό, αναφέρεται στην επαρχία Belvedere,με το όνομα Vutufu,σε όλες τις απογραφές των Βενετών του Barozzi το 1577,του Καστροφύλακα το 1583 με 32 κατοίκους και του Bacillicata το 1630,από τους Τούρκους,το 1671 με 11 χαράτσιa και όλες τις επόμενες απογραφές.

Το 1955,μετονομάσθηκε Λευκοχώρι, επειδή υπάρχουν πολλές λεύκες..Η προέλευση του τοπωνυμίου είναι άγνωστη, αλλά ασφαλώς έχει ορισμένη έννοια την οποία αγνοούμε.Το παλιό χωριό είναι ένας πολύ ενδιαφέρων οχυρωματικός οικισμοςΙκαι ,βρίσκεται στην βραχώδη μεριά του οχυρού λόφου, απόκρημνο στη Δυτική, Νότια και Ανατολική πλευρά,με πανοραμική θέα, προς την πεδιάδα της Μεσσαρά και χωρίς υπερβολή είναι το μπαλκόνι της .Το σημερινό χωριό,είναι Βόρεια του παλιού,στο 39,5 χμ. του ασφαλτοστρωμένου δρόμου προς το χωριό Σχινιάς.

Στο Λευκοχώρι,υπάρχει ακόμα και σήμερα, η πηγή Βουτουφούς,της οποίας το νερό κάνει για χολολιθίαση. Οι κάτοικοι, ασχολούνται με την καλλιέργεια των αμπελιών και της ελιάς, προϊόντα που στηρίζουν την οικονομία τους.

Στην τοποθεσία Σαρακήνα, σώζονται ο παλαιός σταυρόσχημος ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος,με τοιχογραφίες, που πρόσφατα με την συμβολή όλων των Λευκοχωριανών και την συνεργασία της Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Ηρακλείου αποκαταστάθηκαν πλήρως, και του Μιχαήλ Αγγέλου

Στην περιοχή του χωριού, βρέθηκαν διπλοί πέλεκεις με χαρακτή διακόσμηση λοξών και ευθειών γραμμών.

Στην κοινότητα υπάγονται οι οικισμοί: Άνω Πουλιές (κάτοικοι 104\137), υψόμετρο 395 μ, 37,4 χμ.απ' το Ηράκλειο. Διακλάδωση από Αρκαλοχώρι-Μουσούτα-Άνω Πουλιές-Κάτω Πουλιές. Το 1583,αναφέρεται Pulea Apano με 56 κατοίκους τότε,και στην Τουρκική απογραφή του 1671 Pulye Apano,με 8 χαράτσια.Κάτω-Πουλιές με κατοίκους ,97-117 υψόμετρο 355μ και 10,9χμ απ'το Ηράκλειο.Το 1583,αναφέρεται Pulea-Kato με 25 κατοίκους και στη τουρκική απογραφή το 1671 Pulye-Kato με 5 χαράτσια.

Καλό Χωριό:κάτοικοι 159-110,υψόμετρο 380μ και 38,7 χμ απ'το Ηράκλειο.Δεν αναφέρεται καμία απογραφή.

Χαντρού:κάτοικοι 47-3,υψόμετρο 380μ.Στον Barozzi και τον Καστροφύλακα,αναφέρεται Candru ή Chandru,με 40 κατοίκους το 1583 και στην τουρκική απογραφή του 1671 Handra με 5 χαράτσια.

ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ.

1940-Βουτουφού 642 κάτοικοι.

1951-Βουτουφού 277 κάτοικοι. Άνω Πουλιές 116 κατ. Καλό Χωριό 165 κατ. Κάτω Πουλιές 85 κατ. Χανδρού 37 κάτοικοι.

1961-Λευκοχώρι 279 κατ. Άνω Πουλιές 104 κατ. Καλό Χωριό 159 κατ.

Κάτω Πουλιές 97 κατ. Χανδρού 47 κάτοικοι.

1971-Λευκοχώρι 289 κατ. Άνω Πουλιές 137 κατ. Καλό Χωριό 110 κατ.

Κάτω Πουλιές 117 κατ. Χανδρού 3 κάτοικοι.

1981-Λευκοχώρι 289 κατ. Άνω Πουλιές 125 κατ. Καλό Χωριό 95 κατ.

Κάτω Πουλιές 90 κατ. Χανδρού 5 κάτοικοι.

1991-Λευκοχώρι 254 κατ. Άνω Πουλιές 66 κατ. Καλό Χωριό 71 κατ.

Κάτω Πουλιές 67 κατ. Χανδρού 8 κάτοικοι.

2001-?

2011 ?

ΒΟΥΤΟΥΦΟΥ

Τα ονόματα των χωριών της Κρήτης δεν μπόρεσαν να τα αλλάξουν ούτε Τούρκοι ,μα ούτε και Βενετσάνοι. Κάθε όνομα χωριού, είναι και μια ιστορία",(Νικ.Σπανάκης –ιστορικός που ασχολήθηκε και κατέγραψε την ιστορία των χωριών του Ηρακλείου)

Η ονομασία Βουτουφού (VUTUFU ) κατά μία εκδοχή που καταγράφεται στο ειδικό αφιέρωμα για την Κρήτη του εκδοτικού οίκου «ΜΕΛΙΣΣΑ» έχει αραβική προέλευση ενώ κατά την άποψη του Βυζαντινολόγου , Υπευθύνου της αποκατάστασης των τοιχογραφιών στην εκκλησία του Αφέντη Χριστού κ. Περίανδρου Επιτροπάκη η λέξη έχει φράγκικη προέλευση σημαίνει «η κορυφή της φωτιάς »,που παραπέμπει σε φρυκτωρία δηλαδή πύργο με φως υ για την μετάδοση μηνυμάτων από την κορυφή του παλιού οικισμού λόγω της δεσπόζουσας θέσης στην περιοχή.

Πρέπει να σημειωθεί ότι ακόμα και σήμερα υπάρχει στο βόρειο ανατολικό τμήμα του παλιού οικισμού η τοποθεσία «Πυργόπουλο», που ενισχύει την άποψη αυτή .Κατά την μετονομασία του χωριού το 1955 μια από τις ονομασίες που προτάθηκαν από την τότε κοινότητα ήταν«Πυργόπουλο»..

Πρόσφατα (2013) ο αρχαιολόγος Νίκος Παναγιωτάκης παρουσίασε στα πλαίσια έκθεσης που οργάνωσε ο ΟΤΕ στην Βασιλική του Αγίου Μάρκου στο ΗΡΑΚΛΕΙΟ , συγκροτημένη μελέτη-έρευνα για τις μινωικές φρυκτωρίες και σχετικό χάρτη αυτών στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και αυτή του Λευκοχωρίου , που βεβαίως υποθέτουμε που μπορεί είναι αλλά δεν εχουν γίνει ανασκαφικές πιστοποιήσεις .

Εκκλησίες.

Στο Λευκοχώρι,υπάρχουν οι εκκλησίες του Αϊ-Γιώργη και του Αϊ-Γιάννη,οι οποίες είναι Βυζαντινές και χτισμένες επί τουρκοκρατίας.Επίσης Βυζαντινό είναι και η εκκλησία της Παναγίας ( σήμερα είναι το νεκροταφείο του χωριού ) που χτίστηκε το 1888-1900.

Η μεγάλη εκκλησία,χτίστηκε το 1914.Η εικόνα των Εισοδίων της Θεοτόκου,βρέθηκε στο σπίτι του Μιχάλη Αντωνιάδη (Καλαθά).Η παλαιότερη εικόνα είναι η Παναγιά η Σκέπη.Ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος,έχει αγιογραφίες του 13^ου αιώνα μ.Χ. Βυζαντινές.

Ο ναός του Μιχαήλ Αρχάγγελου,έχει στο προαύλιο μια μεγάλη στρογγυλή πέτρα,με μια μεγάλη τρύπα στη μέση, η οποία πιθανότατα να είναι παλιά τραπεζοφόρος(στήριγμα της Αγίας Τράπεζας)βυζαντινή.Ο καινούριος ναός,είναι θεμελιωμένος πάνω στον παλιό και εγκαινιάστηκε το 1954.

Οι γέροντες του χωριού,λένε πως στην εκκλησία του Αϊ-Γιώργη,είχαν βρεθεί 3 τούρκοι σκοτωμένοι απ'τους Έλληνες,στην τελευταία επανάσταση κατά των Τούρκων (1897-1899).Οι δυο ήταν μέσα στην εκκλησία κι ο άλλος έξω.

Toπωνύμια

ΣΑΡΑΚΗΝΑ: Η ονομασία προέρχεται από το Σαρακηνοί,τον καιρό που οι Σαρακηνοί πειρατές,είχαν καταλάβει το νησί(828-960 μ.Χ.).Ήταν το πέρασμα από το Νότο στο Βορρά κι αντίθετα, των θησαυρών που έκλεβαν.

ΜΠΕΛΒΕΝΤΕΡΕ(Belvedere ιταλ=ωραία θέα)=Η ονομασία δόθηκε από την υπέροχη θέα της περιοχής.

ΦΟΡΕΣΙ: Η περιοχή ονομάστηκε έτσι γιατί είναι εύφορη.

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ:Ίσως στην συγκεκριμένη περιοχή,να υπήρχαν μοναστήρια.Οι δε μοναχοί, είχαν το συνήθειο να χτίζουν τα κελιά τους δίπλα στην εκκλησία.

ΤΣΕΡΟΝΙ:Στο χωριό,υπήρχαν σπίτια όπου πήγαιναν ορισμένους οι οποίοι προφανώς από κάποια σοβαρή αρρώστια προσβεβλημένοι, έβγαζαν σπυριά (τσερόνια).To Tσερόνι είναι περιοχή,ανάμεσα Κάτω Πουλιές και Λευκοχώρι.

ΤΗΣ ΚΑΛΟΓΡΙΑΣ ΤΟ ΣΠΗΛΙ:Υπήρχε μια παλιά σπηλιά που ζούσε εκεί μια καλόγρια.

ΛΙΣΟΦΡΟΥΔΙΑ:Υπήρχαν φρούδια(φρούρια).

ΣΤΕΡΝΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΚΛΗ ή ΜΕΤΟΧΙ ή ΚΟΚΚΟΛΙΑΝΟΣ:Το τοπωνύμιο δόθηκε,ή επειδή υπήρχε κάποιος Κυρικλής που είχε στέρνα,ή Μετόχι γιατί εκεί έβοσκαν τα ζώα.

ΚΑΜΙΝΙΑ:Στην περιοχή υπήρχαν καμίνια.

ΙΣΜΑΗΛ:Από την ονομασία του τούρκου κυβερνήτη του χωριού.

ΚΑΝΤΙΝΙΟ:Ζούσε στο χωριό μια πολύ όμορφη τουρκάλα.Στην κρητική διάλεκτο καντίνα είναι η χανούμισσα.

ΠΑΤΙΝΙΟ:Εκεί ήταν τα πατητήρια.

ΤΖΙΡΑΛΗ:Ο τούρκος διοικητής του χωριού, ήταν ο Τζιρ-Αλής.

ΣΤΑΦΥΛΙΑΝΟΣ:Γιατί τα κλήματα ήταν τόσο μεγάλα, που ανέβαιναν στις λεύκες.

ΠΑΛΙΟΜΙΤΑΤΑ:Υπήρχαν εκεί μιτάτα.

ΚΟΥΛΟΥΡΑ:Το χωριό μοιάζει με κουλούρα.

ΞΕΡΟΚΟΚΚΑΛΙ:Δηλαδή ξερός τόπος,άκαρπος.

ΧΑΡΟΥΠΙΔΙ:Υπήρχαν και υπάρχουν χαρούπια.